Według Międzynarodowego Towarzystwa Badania Bólu (IASP, International Association for the Study of Pain) ból to nieprzyjemne, subiektywne doznanie czuciowe i emocjonalne, powiązane z rzeczywistym lub potencjalnym uszkodzeniem tkanek bądź opisywane w kategoriach takiego uszkodzenia. Jest złożonym zjawiskiem fizjologicznym integrowanym na poziomie kory mózgowej. Odgrywa w organizmie rolę ostrzegawczo-ochronną, informując o zagrożeniu rozwojem choroby bądź będąc już jej objawem.3
Zasadniczy podział bólu związany jest z mechanizmem jego powstania, długością trwania i obrazem klinicznym.
Podział ze względu na patomechanizm
| Receptorowy | Związany z pobudzeniem receptorów bólowych |
| Neuropatyczny | Związany z uszkodzeniem układu nerwowego |
| Psychogenny | Odnoszący się do nieistniejącego uszkodzenia tkanek lub narządów |
Ze względu na czas trwania
| Ostry | Trwający do 3. miesięcy |
| Przewlekły | Trwający powyżej 3. miesięcy |
Ze względu na lokalizację
| Somatyczny | Dotyczy skóry oraz struktur układu ruchu |
| Trzewny | Dotyczy narządów wewnętrznych |
Ze względu na rodzaj bodźca
| Fizjologiczny | Niezwiązany z uszkodzeniem tkanek |
| Kliniczny | Związany z uszkodzeniem tkanek lub narządów |
Najbardziej rozpoznawalny podział to ten, który związany jest z czasem trwania. Wraz z upływem dni i miesięcy ból, który początkowo stanowi sygnał ostrzegawczy dla organizmu i jest pewnym rodzajem ochrony przed dalszą destrukcją, zamienia się w jednostkę chorobową. Ból staje się chorobą w samą w sobie.
Jakie są różnice między bólem ostrym a bólem przewlekłym?
BÓL OSTRY
- Utrzymuje się do 3. miesięcy
- Sprecyzowana lokalizacja bólu
- Ból służy jako sygnał alarmowy
- Aktywność utrudnia powrót do zdrowia
- Środki przeciwbólowe przynoszą ulgę
- Przeważa lęk
BÓL PRZEWLEKŁY
- Utrzymuje się przez długi czas, powyżej 3 miesięcy
- Lokalizacja bólu jest trudna do określenia
- Ból bez określonej funkcji
- Aktywność jest koniecznością w powrocie do zdrowia
- Środki przeciwbólowe są zazwyczaj nieskuteczne i powinny być ograniczone
- Może pojawić się nastrój depresyjny
W chorobach reumatycznych możemy się spotkać z każdym rodzajem bólu (ostrym i przewlekłym, receptorowym, neuropatycznym i psychogennym).Najczęściej mamy jednak do czynienia z bólem przewlekłym o charakterze receptorowym. W praktyce klinicznej bol przewlekły obserwuje się najczęściej w zespołach bólowych odcinka lędźwiowego kręgosłupa, chorobie zwyrodnieniowej oraz fibromialgii. Typowym przykładem bólu ostrego jest napad dny moczanowej. To również bolo największym natężeniu, nie tylko spośród chorób układu ruchu. Należy jednocześnie zauważyć, że większość przewlekłych chorób reumatycznych w początkowym okresie rozwoju (np. wczesne RZS) będzie się cechowała występowaniem ostrych dolegliwości bólowych.3
[1] Baron R., Binder A., Wasner G.: Neuropathic pain: diagnosis, pathophysiological mechanisms, and treatment. Lancet Neurol. 2010;9: 807-819.
[2] Malec-Milewska M., Woroń J.: Kompedium leczenia bólu. Medical Education sp. z o.o. sp.k.,Warszawa 2023.
[3] Rupiński R.: Ból ostry i przewlekły w chorobach układu ruchu. Medical Education sp. z o.o. sp.k.,Warszawa 2018.
[4] Wordliczek J.: Mechanizmy powstawania bolu ostrego. W: Dobrogowski J., Wordliczek J., Woroń J. (red.): Farmakoterapia bolu. Termedia,Poznań 2014: 9-18.